13- همواره خودرا مقهور حق بدان

گفت: من بیچاره ام.

 فرمود: که نیک است اگر همه وقت مدام بی چاره باشی، در حالت قدرت هم خود را بی چاره بینی، چنانکه در حالت عجز می بینی، زیرا که بالای قدرت تو قدرتیست و مقهور حقی. در همه احوال تو دو نیمه نیستی، گاهی باچاره و گاهی بی چاره، نظر به قدرت او دار و همواره خود را بی چاره میدان و بی دست و پای و عاجز و مسکین. چه جای آدمی ضعیف؛ بلکه شیران و پلنگان و نهنگان همه بی چاره و لرزان وی اند، آسمان ها و زمین ها همه بی چاره و مسخر حکم وی اند. او پادشاهی عظیم است، نور او چون نور ماه و آفتاب نیست که بوجود ایشان چیزی بر جای بماند، چون نور او بی پرده روی نماید نه آسمان ماند و نه زمین و نه آفتاب و نه ماه، جز آن شاه کس نماند.

شرح

- چنانکه در حالت عجز می بینی ...: این مضمون در مثنوی اینگونه آمده است:

   عاجزى و خيره كاين عجز از كجاست؟          عجز تو تابى از آن روز جزاست‏

                                                  عجزها دارى تو در پيش اى لجوج          وقت شد پنهانيان را نك خروج‏

                                           خرم آن كاين عجز و حيرت قوت اوست          در دو عالم خفته اندر ظل دوست‏

                                                   هم در آخور هم در آخر عجز ديد          مرده شد دين عجايز را گزيد

                                                 چون زليخا يوسفش بر وى بتافت          از عجوزى در جوانى راه يافت‏

                                                 زندگى در مردن و در محنت است          آب حيوان در درون ظلمت است

 

- چون نور او بی پرده روی نماید ...: اشاره ایست به آیۀ 143، سورۀ اعراف ناظر به گفتگوی موسی با خداوند بدین مضمون:

          چون موسی به وقت معین به وعده گاه ما آمد،

          و پروردگارش با او سخن گفت، عرض کرد:   

          پروردگار را، خودرا به من آشکار بنمای تا [بی حجاب، جمال] تو را مشاهده کنم.

          خداوندگار فرمود:

          ای موسی، هرگز مرا نخواهی دید، لیکن در کوه بنگر:

          اگر کوه بر جای ماند، تو نیز مرا خواهی دید.

          پس چون پروردگارش بر کوه تجلی کرد،

          کوه را مندک و متلاشی ساخت و موسی فریادی کشید و بیهوش افتاد