• جهان هستی و انسان
  
• مقالات فیه ما فیه
  
• در باره فیه ما فیه
  
• زندگینامه مولانا
  
• صفحه اصلی
  

146- یقین و ظن

صفت یقین، شیخ کامل است، ظنهای نیکوی راست، مریدان او شد (مریدان اویند). علی التفاوت ظن و اغلب ظن و اغلب اغلب ظن و علی هذا. همچنین هر ظنی که افزون تر است آن ظن او به یه یقین نزدیکتر و از انکار دورتر لَوْ وُزِنَ اِیمَانُ اَبِيْ بَکْرٍ.

همه ظنون راست از یقین شیر می خورند و می افزایند. وآن شیر خوردن و افزودن، نشان آن تحصیل زیادتی ظنست به علم و عمل تا هریکی یقین شود ودر یقین فانی شود بکلی. زیرا چون یقین شوند ظن نماند. و این شیخ و مریدان ظاهر شده در عالم اجسام نقشهای آن شیخ یقین اند و مریدانش، دلیل بر آنکه این نقشها متبدل می شوند دَوْراً بَعْدَ دَوْرٍ وَقَرْناً بَعْدَ قَرْنٍ. و آن شیخ یقین و فرزندانش که ظنون راستند قایمند در عالم، عَلی مِّرِ الْادْوَارِ وَ الْقُرُوْنِ مِنْ غَیْرَ تَبَدُّلٍ.

باز ظنون غالط ضالّه منکر، راندگان شیخ یقین اند که هر روز از او دورتر شوند و هر روز پس ترند، زیرا هر روز می افزایند در تحصیلی که آن ظن بد را بیفزاید، فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَهُمُ اللّهُ مَرَضاً (دلهای آنان مریض است پس خدا بر مرض ایشان بیفزاید – بقره – 10).

اکنون خواجگان خرما می خورند و اسیران خار می خورند، أَفَلَا يَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ [كَيْفَ خُلِقَتْ] ( آیا مردم  در خلقت شتر نمی نگرند که چگونه خلق شده است؟ - غاشیه – 17)، إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا (مگر آن کس که توبه کند و به خدا ایمان آورد و نیکوکار شود – مریم – 60)، فَأُوْلَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ (پس خدا گناهان آنها را بدل به حسنات گرداند – فرقان – 70). هر تحصیلی که کرده است در افساد ظن، این ساعت قوت شود در اصلاح ظن. همچنانکه، دزدی دانا توبه کرد و شحنه شد. آن همه طراریها دزدی که می ورزید، این ساعت قوت شد در احسان و عدل. و فضل دارد بر شحنگان دیگر که اول دزد نبوده اند زیرا آن شحنه که دزدیها کرده است شیوۀ دزدان را می داند، احوال دزدان از او پوشیده نماند و این چنین کس اگر شیخ کامل باشد و مهتر عالم و مهدی زمان.

شرح