• جهان هستی و انسان
  
• مقالات فیه ما فیه
  
• در باره فیه ما فیه
  
• زندگینامه مولانا
  
• صفحه اصلی
  

190- در نشان عشق

مجنون را گفتند که لیلی را اگر دوست می دارد، چه عجب؛ که هر دو طفل بودند و در یک مکتب بودند. مجنون گفت این مردمان ابلهند و اَیُّ مَلیحَةٍ لَاتُشْتَهی: هیچ مردی باشد که به زنی خوب میل نکند، و زن همچنین؟ بلکه عشق آن است که غذای و مزه ای از او یابد. همچنانکه دیدار مادر و پدر و برادر، و خوشی فرزند و خوشی شهوت و انواع لذت از او یابد. مجنون مثال شد از آن عاشقان – چنانکه در نحو زید و عمر.

شرح (استاد قمشه ای)

- اَیُّ مَلیحَةٍ...: ضرب المثلی است بدین مضمون:

کدام زن با ملاحت است که او را نخواهند؟

 سخن مجنون این است که عشق صرف خواستن نیست که اگر چنین بود، همۀ مردمان عاشق بودند؛ زیرا همه کس به خوبی و زیبایی مایل است و (( کدام مرد باشد که به زنی خوب میل نکند و زن همچنین))، بلکه نشان عشق آن است که معشوق از همۀ خوبان ممتاز شود وتمامی دل عاشق را تصرف کند و هرچه از همۀ عزیزان و محبوبان به آدمیان می رسد او را از آن یک معشوق حاصل باشد. و به تعبیر ویکتور هوگو: ((مختصر کردن عالم خلقت در یک موجود و سپس بزرگ کردن آن موجود تا مقام خدایی، عشق این است.)) اما خرده گیران که خود به مرتبۀ عشق نرسیده اند، از باب قیاس به نفس، گاه مجنون را نصیحت کنند که از لیلی نیکوتری برگزین؛ و گاه گویند که (( عشق او به لیلی عجب نیست که هردو طفل بودند و در یک مکتب بودند.)) و بحقیقت اگر جز این گویندعجب است، زیرا:

                      هر که شد محرم دل، در حرم یار بماند؛      و آن که این کار ندانست، در انکار بماند.